خداوند سبحان مي‏فرمايد: (أفلا يتدبّرون القران أم علي قلوب أقفالها)( سوره محمد، آيه 24 )گذشته از حجيت ظاهر قرآن و امكان استنباط معارف از آن و نيز تشويق و ترغيب به تدبّر و انديشيدن در قرآن، از اين آيه بر مي‏آيد كه متدبّر در قرآن همان قلب مجرد است،

نه قالب يا حس مادي و نيز قلب را دري است كه گاهي باز مي‏گردد و گاهي بسته مي‏شود و نيز قلب داراي قفل ويژه‏اي است كه با آن بسته مي‏شود و كفر و نفاق و امثال اين حجاب‏هاي ظلماني قفل‏هاي قلب هستند كه انسان را از تدبر در قرآن باز مي‏دارند.

در مقابل، ايمان و خلوص و امثال آن اوصاف وجودي كمالي، كليدهاي قلب‏اند كه آن‏را باز كرده، زمينه تدبر در قرآن را فراهم مي‏آورند؛ به شرط آن‏كه پرده گناه كه قفل قلب است، وجود نداشته باشد.

اگر گناهكار، به جهل مقابل علم گرفتار نباشد و به انحصار شناخت با معيار حس و نيز انحصار موجود در محسوس معتقد نباشد و غيب را خرافه‏اي غير موجود نپندارد و در قرآن تدبّر كند، به اندازه لازم از معارف قرآني بهره مي‏برد و حجّت بر او تمام است، هر چند به دريافت معارف بلند قرآني موفق نمي‏شود و باب غيب به روي او گشوده نمي‏گردد تا آن‏كه غيب را روياروي مشاهده كند. چون اگر گناه از جهت گناه بودنش مانع درك مقدار لازم از معارف باشد، عليه كفار و منافقان نمي‏تواند حجت باشد. زيرا فرض آن است كه آنان به سبب گناهكار بودنشان از مقصود براهين قرآني براي توحيد و نفي شرك و امثال آن آگاه نمي‏شوند.

از طرفي اگر فرض شود علم به حق بر ايمان به آن و ترك گناه وابسته است، دچار دور باطل شده‏ايم. پس منظور از مانع شناخت بودن گناه اين است: هنگامي كه گناهكار رو به سمت باطل داشته، به آن مشتاق شود، فريب آن را بخورد، به سمت تدبّر و انديشه در قرآن تمايل ندارد، همان قرآني كه وي را به حق و شادماني به آن دعوت كرده، به پرهيز از باطل و فريب نخوردن از آن هدايت مي‏كند. شايد بدين جهت بعضي از گناهكاران انگشتان خود را در گوش قرار داده، لباس خود را بر سر مي‏كشند تا صداي دعوت پيامبر را نشنوند.

خداوند از قوم حضرت نوح(عليه‌السلام) چنين حكايت مي‏كند؛ (و إنّي كلّما دعوتهم لتغفر لهم جعلوا أصابعهم في اذانهم و استغشوا ثيابهم و أصرّوا و استكبروا استكباراً)  (سوره نوح، آيه 7.) و از اين قبيل است آيه (ألا إنّهم يثنون صدورهم ليستخفوا منه ألا حين يستغشون ثيابهم يعلم ما يسرّون و ما يعلنون إنّه عليم بذات الصّدور).( سوره هود، آيه 5.  ) زيرا اين پنهان شدن گاهي به سبب ناداني به عدم انحصار موجود در محسوس و اسطوره نبودن غيب است و گاهي به سبب بيزاري از شنيدن حق، به گونه‏اي كه با شنيدن سخنان حق بر بيزاري او افزوده مي‏شود، مانند شخص زكام كه از بوي مشك گرفته مي‏شود.

فرموده حضرت رضا(عليه‌السلام) به بعضي از اين مطالب اشاره دارد. درباره كساني سخن مي‏گويد كه از انتخاب خدا و اختيار رسول خداصلي الله عليه و آله و سلم و اهل بيت ايشان روبرگردانده، به اختيار و انتخاب خود تكيه مي‏كنند، در حالي كه قرآن به ايشان ندا مي‏دهد: (و ربّك يخلق ما يشاء و يختار ما كان لهم الخيرة سبحان الله و تعالي عمّا يشركون)( سوره قصص، آيه 68 ) و نيز مي‏فرمايد: (أفلا يتدبّرون القران أم علي قلوب أقفالها… ).

آنجا كه حضرت(عليه‌السلام) استدلال مي‏كند كه قفل قلب‏ها و گناهان آن، ايشان را از تدبّر در آيات باز مي‏دارد؛ آياتي كه دلالت مي‏كند بر اين‏كه تعيين و نصب امام در دستان آنان و به اختيار ايشان نيست، در صورتي كه اگر در قرآن تدبّر كنند، قطعاً در مي‏يابند كه تعيين امام(عليه‌السلام) به اختيار و انتخاب خداوند سبحان است.

 

قرآن حكيم از منظر امام‏رضا (ع)