جایگاه مسجدالحرام در آیات قرآن

 

الف - در رابطه با تغییر قبله :

از مجموع 15 آیه مربوط به مسجدالحرام، سه آیه اش در رابطه با تغییر قبله است و هر سه آیه در سوره بقره قرار دارد

. از جمله در آیه 144 آمده : ما توجه تو را بر آسمان به انتظار وحی و تغییر قبله بنگریم، البته روی تو به قبله ای كه بدان خشنود شوی، بگردانیم، پس روی كن به طرف مسجدالحرام و شما مسلمین نیز هر كجا باشید، در نماز روی بدان جانب كنید و گروه اهل كتاب به خوبی می دانند، كه این تغییر قبله به حق و از جانب خداست.

با اینكه جریان تغییر قبله، در آیه 144 بقره ذكر شده، اما در آیات 149 و 150 سوره بقره نیز جهت تأكید دوباره مسئله تكرار شده تا مردم به طور قطعی از قبله اول صرف نظر نمایند و كعبه را مورد توجه و استقبال قرار دهند. خداوند می فرماید: و از هر كجا بیرون شدی،  به طرف كعبه روی آور، چون این دستور قبله بر وجه ثواب و به امر خداست و خداوند از كار شما غافل نیست. (بقره،149)

و نیز: و ای رسول از هر جا و به هر دیار بیرون شدی، روی به جانب کعبه کن و شما به هر کجا بودید، روی بدان جانب کنید، تا مردم به حجت و مجادله بر شما زبان نگشایند، جز گروه ستمکار که از جدل و گفتگوی آنان هم اصلاً نیندیشید و از نافرمانی من بترسید و به فرمان من باشید، تا نعمت و رحمتم را برای شما به حد کمال رسانم و باشد که به طریق حق و ثواب راه یابید. (بقره،150)

 

ب - در رابطه با برنامه حج:

از مجموعه آیات مربوط به مسجدالحرام، چند آیه در رابطه با برنامه حج است، از آن جمله آیه 196 از سوره بقره : همه اعمال حج و عمره را برای خدا به پایان رسانید و اگر ترس و منعی پیش آید، فرستادن قربانی که کاری سهل است به جا آرید و سر متراشید تا آنکه قربانی شما به محل ذبح برسد و هر کس بیمار باشد یا دردسر بر او عارض شود، سر بتراشد و فدا کند به روزه داشتن یا صدقه دادن یا کشتن گوسفند پس از آن که ترس و منع برطرف شود، هرکس از عمره تمتع به حج باز آید قربانی کند، به آنچه مقدور اوست: از شتر و گاو و گوسفند و هر کس به قربانی تمکن نیافت ، سه روز در حج روزه بدارد و هفت روز هنگام مراجعت کرده، روز تمام شود، این عمل بر آن کس است که اهل شهر مکه نباشد و بترسید از خدا و بدانید که خداوند سخت عذاب کننده است.

این آیه خلاصه ای از اعمال و مراسم حج تمتّع را بیان می دارد.  در آیه 27 سوره فتح آمده: البته خدا صدق و حقیقت خواب رسولش را آشکار و محقق ساخت (که در عالم رویا دید شما مؤمنان( البته به مسجدالحرام با دل ایمن وارد شدید (بعد از انجام وظایف حج) سرها بتراشید و اعمال تقصیر احرام بی ترس و هراس به جای آرید و خدا آنچه را شما نمی دانستید، می دانست و قبل از آن (که فتح مکه کنید.) فتح نزدیک (حدیبیه و خیبر) را مقرر داشت.

نیز در آیه 25 سوره فتح خداوند می فرمایند:آنها کفر ورزیدند و شما را از مسجدالحرام و قربانی را در حالی که کمی از رسیدن به محل خود (مکه) مانده بود، منع کردند و اگر مردان مؤمن و زنان مؤمنه نبودند، که

شما آنها را نشناخته پایمال می کردید و ازطرف آنها به شما عار و ننگی ندانسته، می رسید تا اینکه خداوند داخل کند در رحمت خودش، هر کس را که می خواهد ( اگر عناصر کفر و ایمان) از یکدیگر جدا می گشتند، هر آینه آنانی را که از آنها کافر شدند به عذاب دردناکی عذاب می کردیم.

ج- در رابطه با قتال و جنگ با مشرکان:

سومین قسمت از آیاتی که در رابطه با مسجدالحرام است، در زمینه قتال و جنگ با مشرکان است، هر چند که از لحاظ مفهومی، در ارتباط مستقیم با آیات قسمت دوم و مسئله حج می باشد. در آیه 217 از سوره

بقره آمده: ای پیغمبر! مردم از تو راجع به جنگ در ماه حرام سؤال کنند، بگو:گناهی است بزرگ.ولی بازداشتن خلق از راه خدا و کفر به خدا و پایمال کردن حرمت حرم خدا و بیرون کردن اهل حرم (که مشرکان مرتکب شدند) بسیار گناه بزرگتری است و فتنه گری فسادانگیزتر از قتل است، کافران با شما مسلمین کارزار کنند، تا آنکه اگر بتوانند شما را از دین خود برگردانند و هر کس از شما از دین خود برگردد و به حال کفر باشد تا بمیرد، چنین کسانی اعمالشان در دنیا و آخرت ضایع و باطل گردیده و آنان اهل جهنمند و در آن همیشه معذب خواهند بود.

آیه مزبور متضمن نهی از جنگ در ماه حرام است. (چهار ماه  ذیقعده، ذی حجه، محرم، رجب) و بیان می دارد که کارهائی که مشرکین انجام داده اند، از جنگ در این ماه حرام بزرگتر و جرمش عظیم تر است.

منبع : فصلنامه نفحات